Share |

Πρότασης συνέχεια

warning: Creating default object from empty value in /home1/ithaca/public_html/sites/all/modules/openpublish_core/theme_helpers/node-article.tpl.inc on line 48.
δημιουργός:Δον Ψυχώτης

(συνέχεια της Πρόταση για έξοδο από την Κρίση)

protagon.gr

Η δημοσίευση της Πρότασης για Έξοδο από την Κρίση προκάλεσε μια πληθώρα ερωτημάτων και σχολίων τα οποία αποτελούν ιδανική βάση για χρήσιμο διάλογο εντός και εκτός των συνόρων (βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση της πρότασης). 

Επέλεξα λοιπόν δύο ερωτήματα και ένα σχόλιο για αρχή. Το πρώτο ερώτημα αφορά την Ιρλανδία και ετέθη από τον Alan Freeman, συνάδελφο από τον Καναδά ο οποίος με ρωτά: "Πως θα βοηθούσαν την Ιρλανδία οι δύο παρεμβάσεις που προτείνεις;" Ένας άλλος συνάδελφος, ο Gavan Butler, καθηγητής από την Αυστραλία με μεγάλη, προσωπική πείρα της Κρίσης της Ν.Α. Ασίας (του 1997), μου έστειλε ένα συγκλονιστικό σχόλιο με το οποίο συγκρίνει αυτά που συμβαίνουν στην Ευρώπη σήμερα με εκείνη την Κρίση στην άλλη μεριά της γης. Παρακάτω παραθέτω τόσο το σχόλιο του Gavan όσο και την συζήτησή μου με τον Alan. Πριν όμως από αυτά, ξεκινώ με ένα αμείλικτο ερώτημα το οποίο, εύλογα, μου θέτουν πολλοί, συμπεριλαμβανομένων και αναγνωστών του protagon: "Γιατί να αποδεχθούν την πρότασή σου οι Γερμανοί;"

Τι συμφέρον έχει η Γερμανία να δεχθεί μια τέτοια πρόταση;

Απαντώ: Το συμφέρον της Γερμανίας ταυτίζεται με την σωτηρία του ευρώ. Και η σωτηρία του ευρώ δεν θα επιτευχθεί χωρίς μια λύση που θα βασίζεται λίγο-πολύ στην λογική που διέπει την πρότασή μου. Τα γεγονότα στην Ιρλανδία αποτελούν κομμάτι ενός ντόμινο εν εξελίξει του οποίου το τελευταίο θύμα θα είναι το ευρώ. Αυτό το ντόμινο δεν θα σταματήσει ούτε με δάνεια ούτε με περιοριστικές πολιτικές. Για να σταματήσει απαιτείται μια επανα-διαπραγμάτευση μεταξύ όλων των υπερχρεωμένων κρατών και των ζημιογόνων ευρωπαϊκών τραπεζών (και όχι μόνο της Ιρλανδίας) ώστε να μειωθεί το σύνολο των χρεών-ζημιών. Χωρίς μια τέτοια αναδιάρθρωση (α) του κρατικού χρέους που κατέχουν οι τράπεζες και (β) των τραπεζικών ζημιών/χρεών που καλείται να καλύψει το ευρωπαϊκό δημόσιο, το ευρώ θα μας αφήσει χρόνους. Αν συμβεί αυτό, και το ευρώ σπάσει στα εξ ων συνετέθη, ή αν σπάσει στα δύο (με τις πλεονασματικές χώρες να συμμετέχουν στην ζώνη του νέου μάρκου), η Γερμανία θα υποφέρει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ευρωζώνης. Ήδη, η Γερμανική κοινωνία σιγοβράζει από την μείωση του βιοτικού επιπέδου του εργαζόμενών της οι οποίοι βλέπουν τα εισοδήματά τους να φθίνουν παρά το γεγονός ότι εκείνοι δουλεύουν παραγωγικότερα και περισσότερο από ποτέ. Η επιστροφή στην ζώνη του νέου μάρκου θα τινάξει στα ύψη την αξία του νέου γερμανικού νομίσματος, οι εξαγωγές θα καταρρεύσουν και η πολιτική ηγεσία θα βρεθεί υπό διωγμό τόσο από την γερμανική εργατική τάξη όσο και από τους γερμανούς επιχειρηματίες. Να ο βασικός λόγος που η Γερμανία, όταν ο κόμπος έρθει στο χτένι, θα αποδεχόταν μια παρέμβαση σαν την πρώτη από τις δύο που περιγράφω στην πρόταση που κατέθεσα.

Όσο για την δεύτερη παρέμβαση, εκείνη που αφορά στο μέλλον της Ευρώπης και προτείνει την μεταφορά ομολόγων αξίας ίσης με το 60% του ΑΕΠ της κάθε χώρας στην ECB (με παράλληλη έκδοση από την τελευταία ευρωομολόγων ίσης αξίας), μου τέθηκε το εξής ερώτημα από αναγνώστη που θεωρεί την πρότασή μου, επιεικώς, λανθασμένη: "Εάν γίνει αυτό που λέτε δεν θα μεταφερθεί το συστημικό ρίσκο στην ECB; Ποιός θα το δεχθεί αυτό; Οι Ολλανδοί, οι Γερμανοί;" Καταλήγει μάλιστα ο αναγνώστης λέγοντας: "Οι αγορές θα ξεσκίσουν τα νέα ομόλογα". Δεν αμφιβάλλω ότι η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτικών έτσι σκέφτονται - προς το παρόν. Όμως το αντίθετο ισχύει. Αν δεν μεταφερθεί ένα σημαντικό μέρος του υπάρχοντος χρέους στην ECB τότε είναι που το ευρωσύστημα θα καταρρεύσει. Το συστημικό ρίσκο αυτή την στιγμή, χωρίς τα ευρωομόλογα, είναι απείρως μεγαλύτερο από ό,τι θα ήταν με την έκδοση ευρωομολόγων. Για να το πω απλά, η ευρωζώνη, συνολικά, δεν έχει πρόβλημα χρέους. Το πρόβλημα προκύπτει γιατί το χρέος είναι κατανεμημένο σε χώρες και τράπεζες που δεν μπορούν να το σηκώσουν στις καχεκτικές τους πλάτες. Πέφτοντας όμως μία-μία, θύματα ουσιαστικής πτώχευσης, δημιουργείται μια δυναμική, ένα ντόμινο, που θα συμπαρασύρει, εν έλει, και την Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία. Τέλος, επειδή ακριβώς τα ευρωομόλογα θα διατιμώνται ανάλογα με το συνολικό χρέος της ΕΕ, που είναι πολύ-πολύ μικρό, θα γίνουν ανάρπαστα αγαπητέ αναγνώστη.

Τίποτα από αυτά που λέω δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι Γερμανοί θα συμφωνήσουν. Μπορεί να μην συμφωνήσουν με μια πρόταση σαν την δική μου και, έτσι, το ευρώ να καταρρεύσει όπως ο Κανόνας του Χρυσού στην δεκαετία του 1930 ή η Λατινική Ένωση πιο πριν - παραδείγματα αποτυχημένων προσπαθειών δημιουργίας κοινών νομισμάτων χωρίς την υποστήριξη αυτού που ονόμασα στην Πρόταση "Μηχανισμό Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων" (τον οποίο ρόλο προτείνω να παίζει στην ευρωζώνη η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΙΒ). Όμως ουδέν σημαντικότερον του συμφέροντος. Η Γερμανική οικονομία έχει δομική ανάγκη όχι απλά να εξάγει στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά να εξάγει περισσότερα από όσα εισάγει από τους εταίρους της. Όσο η ευρωπαϊκή περιφέρεια βυθίζεται την δίνη της Κρίσης, και όσο περισσότερο τα πειθαρχικά μέτρα που επιβάλλει το Βερολίνο σε χώρες όπως η δική μας αποψιλώνουν την ζήτηση, επιδεινώνουν τα ελλείμματα και αποσταθεροποιούν το ευρώ, τόσο πιο κοντά έρχεται η μέρα που η Γερμανία θα σκύψει με προσοχή πάνω από μία πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ. Υπάρχουν ενδείξεις για αυτό; Υπάρχουν!

Εντελώς τυχαία την ίδια μέρα που πρωτοπαρουσιάσαμε, εδώ στο protagon.gr, την Πρόταση, η λογική πάνω στην οποία χτίστηκε επιβραβεύτηκε από μία πηγή εντελώς απρόσμενη: Από ένα πρωτοσέλιδο άρθρο της κορυφαίας Γερμανικής οικονομικής εφημερίδας Handelsblatt. Ποια λογική; Να σας θυμίσω ότι τον περασμένο Μάιο, όταν η Ελλάδα μπήκε στον αστερισμό της τρόικας και του μνημονίου, σχεδόν όλοι οι σχολιαστές, σε Ελλάδα και εξωτερικό, στέκονταν στο γεγονός ότι η χώρα μας εξασφάλισε το μεγαλύτερο δάνειο της ιστορίας: 110 δις ευρώ. Οι διαφωνούντες με την δανειακή αυτή σύμβαση τρόικας και ελληνικής κυβέρνησης χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες. Σε εκείνους εκτός των τειχών (κυρίως Γερμανούς) που θεωρούσαν ότι η Ελλάδα δεν άξιζε μια τόσο μεγάλη βοήθεια και στους εσωτερικούς επικριτές οι οποίοι πίστεψαν (σωστά) ότι το νέο δάνειο ήταν δώρον άδωρον καθώς οι όροι του είναι δυσβάστακτοι και τα επιτόκια τοκογλυφικά. Κάποιοι από εσάς ίσως θυμάστε ένα δικό μου άρθρο εκείνο τον Μάιο το οποίο παρουσίασε μια άποψη που πολλοί θεώρησαν εκκεντρική: Την άποψη ότι η επιβολή των όρων του μνημονίου στην Ελλάδα ήταν εγκληματική όχι επειδή αποτελούσε απάνθρωπη τιμωρία για εμάς τους έλληνες αλλά επειδή θα είχε τραγικές συνέπειες στον γερμανικό λαό. Έκλεινα εκείνο το άρθρο με τα λόγια: "Αυτό θα έλεγα στον μέσο γερμανό, αν με άκουγε. Θα του έλεγα ξανά και ξανά ότι εμείς οι έλληνες μπορεί και να αξίζουμε, έτσι που τα κάναμε, την μετατροπή της χώρας μας σε καμένη γη. Θα τον ρωτούσα όμως: Αξίζει σε εσάς, στους γερμανούς εργαζόμενους, μια πολιτική ελίτ που σας οδηγεί ολοταχώς στις αγκάλες ενός οικονομικού ολοκαυτώματος;" Το επιχείρημα στο οποίο στήριζα αυτό το συμπέρασμα ήταν ότι το μνημόνιο αποτελούσε μια νέα έκφανση της Συνθήκης των Βερσαλλιών: μια συνθήκη που έμεινε στην ιστορία επειδή όχι απλά τιμώρησε την ηττημένη Γερμανία μετά την λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (πάντα αυτό κάνουν οι νικητές στους ηττημένους) αλλά επειδή τελικά αποδείχθηκε καταστροφική και για τους... νικητές. (Βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση εκείνου του άρθρου το οποίο μάλιστα είχε τίτλο: Μια Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών Πλανάται στην Ευρώπη)

Φαίνεται ότι χρειάστηκαν έξι μήνες ώστε η εφημερίδα Handelsblatt να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα. Σε πρωτοσέλιδο με τίτλο Βερσαλλίες Δίχως Πόλεμο η εφημερίδα που διαμορφώνει συνειδήσεις επιχειρηματιών και πολιτικών ουσιαστικά αναπαράγει την λογική που είχα αναπτύξει τον Μάιο από το protagon.gr και καλεί την κα Μέρκελ να ετοιμαστεί να αλλάξει ρώτα. Αν και δεν το αναφέρει καθαρά, ο συντάκτης του άρθρου υπονοεί την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγων και δημιουργίας Μηχανισμού Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων. Πριν έξι μήνες δεν θα είχε εκφράσει τέτοιες σκέψεις. Η Κρίση όμως αλλάζει τους ανθρώπους. Άλλωστε οι πρώτες αχτίδες του ήλιου πάντα κάνουν την εμφάνισή τους στην πιο σκοτεινή στιγμή της νύχτας.

Πως θα βοηθούσε η Πρόταση την Ιρλανδία;

Παραθέτω χωρίς περαιτέρω σχόλια τον διάλογό μου με τον Alan Freeman:

 

AF: Πως θα βοηθούσε αυτή η Πρόταση την Ιρλανδία;

ΓΒ: Με δύο τρόπους: Πρώτον, στην φάση της Μεγάλης Διαπραγμάτευσης (μεταξύ των όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών, όλων των υπερχρεωμένων κρατών, και της ECB-ΕΕ), οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και οι Ιρλανδικές βέβαια) θα δέχονταν να ανταλλάξουν τα ομόλογα της Ιρλανδίας με νέα ομόλογα μικρότερης αξίας και επιμηκυμένης λήξης. Έτσι, το Ιρλανδικό κράτος θα έβλεπε τις δανειακές του υποχρεώσεις να μειώνονται σημαντικά. Παράλληλα, η ECB θα υποσχόταν στις τράπεζες (και τις Ιρλανδικές) συνεχιζόμενη παροχή ρευστότητας για δέκα χρόνια. Με αυτή την Συμφωνία το χρέος του Ιρλανδικού κράτους θα μειωνόταν, το ίδιο και η αβεβαιότητα για τις τράπεζες της χώρας. Αυτόματα, τα spreads της Ιρλανδίας θα έπεφταν και το δάνειο από την τρόικα δεν θα είχε λόγο ύπαρξης (καθώς τα επιτόκια που προσφέρει είναι αρκετά υψηλά). Δεύτερον, στην δεύτερη φάση της πρότασης (που στοχεύει στην Ανάκαμψη), το Ιρλανδικό κράτος θα μπορούσε να μεταφέρει όλα τα ομόλογά του στην ECB η οποία θα εκδώσει ευρωομόλογα με επιτόκιο σχεδόν το μισό των αρχικών. Πληρώνοντας αυτούς του (μισούς) τόκους, το Ιρλανδικό κράτος θα ανακουφιζόταν ακόμα περισσότερο. Τέλος, αν δινόταν η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ) να επενδύει στην Ιρλανδία χωρίς την ανάγκη συγχρηματοδότησης από το κράτος (με συγχρηματοδότηση από την ECB, μέσω των νέων ευρωομολόγων), η ανάκαμψη της Ιρλανδικής οικονομίας θα ήταν δεδομένη.

 

Alan Freeman: Αυτό σημαίνει ότι η ECB θα αναλάμβανε τα χρέη της Ιρλανδίας;

ΓΒ: Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ECB έχει αναλάβει εδώ και καιρό να στηρίζει τις Ιρλανδικές τράπεζες δίνοντάς τους πάνω από 70 δις ευρώ χωρίς κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες εξακολουθούν να μην μπορούν να επιπλεύσουν και, μάλιστα, τραβάνε στον πάτο και το Ιρλανδικό δημόσιο. Η Πρόταση προβλέπει έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό στήριξης της Ιρλανδίας σε σχέση με την κατασπατάληση χρήματος τόσο από την ECB όσο και, τώρα, με τα δάνεια της τρόικας που θα οδηγήσουν την χώρα στην ασφυξία. Το πρώτο μέρος της Πρότασης κόβει τον Γόρδιο Δεσμό του Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών (α) επιβάλλοντας στις τράπεζες μείωση των απαιτήσεών τους από το πτωχευμένο Ιρλανδικό δημόσιο (το οποίο εκείνες οδήγησαν στην πτώχευση) και (β) εξασφαλίζοντάς τους ρευστότητα ώστε να επιβιώσουν. Το δεύτερο μέρος της Πρότασης, με την πρόβλεψη της έκδοσης ευρωομολόγων από την ECB (που θα χρηματοδοτήσει την μεταφορά των Ιρλανδικών ομολόγων στην ECB), δεν σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να πληρώσει το χρέος της Ιρλανδίας. Σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να βοηθήσει την υπερχρεωμένη Ιρλανδία να εξασφαλίσει στις αγορές χαμηλότερα επιτόκια. Είναι σαν οι γονείς ενός νέου ζευγαριού, επειδή έχουν καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα, να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο εκ μέρους του ζευγαριού εξασφαλίζοντάς του χαμηλότερους τόκους, τους οποίους όμως πληρώνει το ζευγάρι. Η ουσία της Πρότασης είναι να διασώσει το ευρώ μειώνοντας το βουνό Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών που έχει ήδη βάλει μπροστά το ντόμινο της συμφοράς.

AF: Αυτό ακούγεται πολύ απλό και λογικό. Η ECB θα είχε αντίρρηση;

ΓΒ: Το ΔΣ της ECB στην πλειοψηφία του θα συμφωνούσε, με εξαίρεση τον κ. Axel Weber. Όμως δεν θα το έλεγαν δημοσίως όσο η Γερμανία απορρίπτει κάθε κουβέντα για κάτι τέτοιο. Η αλήθεια είναι ότι, σε αυτή την φάση, η Γερμανία, και συνεπώς ο κ. Weber, θα αντιτίθετο σε οποιαδήποτε πρόταση δημιουργίας σύνθετου, ευρωπαϊκού χρέους. Επιμένουν, προς το παρόν, ότι κάθε ευρώ χρέους πρέπει να αντιστοιχεί σε μία και μόνο μία χώρα. Διαισθάνομαι ότι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στην ιδέα δημιουργίας μιας κατηγορίας ευρωπαϊκού χρέους όσο μπορούν. Όμως, την στιγμή που θα πρέπει να διαλέξουν αν θα πρέπει να θυσιαστεί το ενιαίο ευρώ ή η εθνική ταυτότητα του χρέους, θα επιλέξουν να θυσιάσουν την δεύτερη. Δική μας υποχρέωση είναι να έχουμε έτοιμη μία πρόταση λογική και όσο γίνεται πιο ευκολό-πεπτη για την Γερμανία. Η Πρόταση έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Αναφέρω δύο: Πρώτον, ότι η μεταφορά των εθνικών ομολόγων στα ευρωομόλογα δεν θα είναι άνευ ορίου αλλά θα σέβεται τους κανόνες του Maastricht και, συγκεκριμένα, τον κανόνα που λέει ότι μια χώρα δικαιούται να έχει χρέος το πολύ ίσο με το 60% του ΑΕΠ. Δεύτερον, αναφέρει ότι, σε αντάλλαγμα της έκδοσης ευρωομολόγων οι εταίροι αποδέχονται κεντρικό έλεγχο των δημοσιονομικών τους - έναν πάγιο πόθο της Γερμανίας. Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και ένα τρίτο δέλεαρ για την Γερμανία: Μείωση του ποσού που συνεισφέρει κάθε χρόνο στην ΕΕ από το υστέρημα του προϋπολογισμού της. Με τέτοιου είδους αντισταθμιστικά οφέλη η Γερμανία, την κατάλληλη στιγμή, θα έκανε πίσω. Όταν και εάν κάνει πίσω, και μόνον τότε, θα βγει η ECB να δηλώσει δημοσίως ότι συμφωνεί με μια πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ.

Αναμνήσεις της ασιατικής κρίσης (1997-2003)

Από τον Gavan Butler (καθηγητή στα Πανεπιστήμια του Sydney και της Bangkok) έλαβα το εξής ενδιαφέρον σχόλιο:

Η Πρότασή σου με ταξίδεψε πίσω στην περίοδο 2001-2003 όταν συζητούσαμε τρόπους για να ξεπεραστεί η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ν.Α. Ασία. Το βασικό θέμα μας ήταν οι μεταφορές κεφαλαίων και το χρέος. Ένας βασικός πρωταγωνιστής στον τότε διάλογο ήταν ο Joe Stiglitz ο οποίος έπεισε, τότε που ήταν ακόμα υψηλό στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, τον Μαλαισιανό πρωθυπουργό Dr Mahathir να εισάγει, για ένα μόνο δωδεκάμηνο, φόρο εξαγωγής κεφαλαίων ώστε να σταματήσει η αφαίμαξη. Μια άλλη πρόταση που συζητούσαμε έντονα τότε αφορούσε την αναδιάρθρωση του χρέους στο πλαίσιο μίας διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις να κάθονται στο ίδιο τραπέζι - όπως περίπου προτείνεις να γίνει τώρα στην Ευρώπη. Στην κουβέντα αυτή που γινόταν τότε θυμάμαι συμμετείχαν οι Barry Eichengreen, Robert Wade, Frank Veneroso, ακόμα και η Ann Krueger (που τότε δούλευε στο ΔΝΤ). Όλοι συμφωνούσαν με την ανάγκη μιας τέτοιας διαπραγμάτευσης. Έχει ενδιαφέρον το αποτέλεσμα της πολύ σημαντικής κουβέντας εκείνης. Τι απέγινε; Τίποτα! Ο Stiglitz με πληροφόρησε κάποια στιγμή ότι όλα αυτά τα μέτρα, τα οποία θα είχαν βοηθήσει να αποφευχθεί μία πραγματική καταστροφή στην Ν.Α. Ασία, ανατράπηκαν λόγω της σθεναρής αντίστασης από το ΔΝΤ. Γιατί εναντιώθηκε με τέτοιο πείσμα στην διαπραγμάτευση του χρέους μεταξύ κρατών και τραπεζών; Επειδή το ενδιέφερε αποκλειστικά να χρησιμοποιήσει την Κρίση για να επιβάλει μείωση μισθών και κατάργηση της εξουσίας των συνδικάτων στην Ν. Κορέα αλλά και αλλού. Το ΔΝΤ ουσιαστικά τροφοδότησε την Κρίση για να προωθήσει την ιδεολογία του στην Ν.Α. Ασία. Βέβαια, στο τέλος, το ΔΝΤ κατέληξε να είναι ανεπιθύμητο στην περιοχή αυτή. Οι χώρες της Ν.Α. Ασίας επένδυσαν όλη τους την ενέργεια στο να απορρίψουν τόσο την πολιτική του ΔΝΤ όσο και το ίδιο το ΔΝΤ. Μάλιστα το πέτυχαν. Για αυτό, όπως μου φαίνεται, το ΔΝΤ δίνει τόσο μεγάλη έμφαση στην ευρωζώνη. Η εμπλοκή του εκεί λύνει βασικά υπαρξιακά του προβλήματα που ξεκίνησαν εδώ, στην Ν.Α. Ασία πριν δέκα χρόνια.

Κλείνω με ένα δικό μου σχόλιο: Η διαφορά με την Ευρώπη σήμερα είναι ότι τα κράτη της Ν.Α. Ασίας είχαν τα δικά τους νομίσματα. Έτσι, η Κρίση απορροφήθηκε με τεράστιες υποτιμήσεις, διαφορετικές του ενός νομίσματος από το άλλο. Αν εμείς, οι Ιρλανδοί, οι Πορτογάλλοι είχαμε τα δικά μας νομίσματα, κάτι αντίστοιχο θα γινόταν και εδώ. Όμως δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα απορρόφησης των κραδασμών μέσω υποτιμήσεων. Στην Ευρώπη σήμερα, αν το ΔΝΤ, η Γερμανία ή οποιοσδήποτε άλλος επιμείνει στην ίδια συνταγή με την Ν.Α. Ασία (που δεν διαφέρει σε τίποτα από το μνημόνιό μας), το ευρώ δεν θα αντέξει. Κι αυτός είναι ο λόγος που μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι χωρίς να είμαστε και αιθεροβάμονες...