Δημήτρη Τζουβάνου: Βαθειά Δημοκρατία και Θεσμικές Αλλαγές

(πρώτη δημοσίευση: www.elzoni.gr, 5 Ιουλίου 2011)

Είναι κοινός πλέον τόπος η ανάγκη αλλαγής του Πολιτικού Συστήματος ως όρου διεξόδου απ’ την πολύμορφη κρίση. Η μάχη εφεξής αφορά το βάθος και την κατεύθυνση των αναγκαίων αλλαγών, με την καθεστωτική κομματοκρατία-μιντιοκρατία να προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει το βαθύ εκδημοκρατισμό και να ανανεώσει τους καθεστωτικούς ρόλους της, και την εξεγερμένη κοινωνία να αναζητά αγωνιωδώς πρακτικές διεξόδους. Φυσικά, πέρα από τερτίπια, παλαιοκομματικές ιδεοληψίες, αγκυλώσεις κι ακαδημαϊκές παρωπίδες, η αναγκαία κι ώριμη δημοκρατική μεταπολίτευση δεν αφορά τίποτα λιγότερο απ’ τη Δήμευση (Απ-αλλοτρίωση) των βασικών πολιτειακών θεσμών, δηλ. την απόσπασή τους απ’ τον αντικοινωνικό έλεγχο και την απόδοσή τους στην κοινωνία. Κι ενώ η σχετική πολιτική διεκδίκηση αποτελεί ένα στοίχημα σε εξέλιξη, αναγκαιεί η αποσαφήνιση βασικών θεσμικών επίδικων, κοινού νομοθετικού ή και συνταγματικού επιπέδου. Μια σχετική πρόταση, σε επιγραμματική εκδοχή, κατατίθεται στη συνέχεια :

1)Πλήρης διαχωρισμός Νομοθετικής κι Εκτελεστικής εξουσίας, καθώς κι ασυμβίβαστο της βουλευτικής υποψηφιότητας για κυβερνητικά, αυτοδιοικητικά κτλ. στελέχη.

2)Κατάργηση του βουλευτικού επαγγελματισμού με τη θέσπιση ορίου θητείας, μείωση του αριθμού των βουλευτών σε 200, αμοιβές συναρτημένες με τον κατώτατο ή το μέσο μισθό, κατάργηση ετεροδικίας κτλ. προνομίων. Η δημιουργούμενη πολιτική εμπειρία μπορεί να αξιοποιείται στην κυβερνητική και κομματική στελέχωση, όχι όμως στην παγίωση ιδιαίτερης «πολιτικής τάξης», έστω κι ελεγχόμενης.

3)Παγίωση της 4ετούς κοινοβουλευτικής περιόδου (πλην εξαιρετικών περιπτώσεων) παράλληλα με τη θέσπιση της ανακλητότητας των αιρετών βουλευτών, καθώς και τη θέσπιση κληρωτών βουλευτών (βλ. συνέχεια), τη θέσπιση αυξημένων πλειοψηφιών κατά θέματα κτλ.

4)Αναβάθμιση της Βουλής, με επικέντρωση του έργου της σε 4 βασικές λειτουργίες α) τη μείζονα Νομοθεσία β) τον ουσιαστικό προληπτικό κι εκ των υστέρων Ελεγχο της εκτελεστικής εξουσίας γ) την ουσιαστική Ενημέρωση της κοινωνίας περι την Πορεία των Δημοσίων Πραγμάτων δ) τη γενικότερη μεταφορά της Βούλησης των εντολέων-πολιτών στην εκτελεστική εξουσία και την αντίστοιχη Λογοδοσία σ’ αυτούς.

5)Ενίσχυση του εντολοδόχου χαρακτήρα της νομοθετικής κι εκτελεστικής εξουσίας με ανάθεση ρυθμιστικού ρόλου στον Πρόεδρο, ρόλου δηλ. ουσιαστικού εγγυητή της τρέχουσας εκπροσωπευτικότητας των εντολοδόχων. Κύρια μέσα εδώ αποτελούν η ορισμένη αρμοδιότητά του στην αναζήτηση κυβέρνησης δεδηλωμένης εμπιστοσύνης, στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών, καθώς και στη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων με κατάλληλα ερωτήματα. Φυσικά, η εκπροσωπευτικότητα ενός μη διακοσμητικού Προέδρου, παρ’ ότι έμμεση, οφείλει να είναι ενισχυμένη, όπως στην εκλογή δια του κανόνα των 3/4, 2/3, 3/5 των ψήφων της βουλής.

6)Ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, με σειρά μέτρων που αφορούν την κατάργηση ειδικών προνομίων κι εξαρτήσεων απ’ την εκτελεστική εξουσία, την αναδιοργάνωση κι αποφόρτιση όλου του δικαιοσωφρονιστικού συστήματος, την εκλογή του ΠΑΑ μέσω αυξημένων κοινοβουλευτικών πλειοψηφιών κτλ.

7)Δήμευση των κομμάτων, δηλ. μετατροπή τους σε φορείς Δημοσίου Δικαίου, όπου τόσο η εξουσία της κομματικής βάσης επί της κομματικής πυραμίδας, όσο και η νομιμότητα κομματικών χρηματοδοτήσεων και συναλλαγών θα τελούν υπό δικαστική εγγύηση και καθεστώς διαφάνειας. Φυσικά, οι παράλληλες υποστηρικτικές συλλογικές λειτουργίες πολιτικών επεξεργασιών, δράσεων κτλ. παραμένουν εκτός δημοσίου ελέγχου, διατηρώντας όμως ακριβώς τον υποστηρικτικό (οδηγητικό, κτλ) χαρακτήρα τους χωρίς να υποκαθιστούν τη δημοκρατική-κομματική πυραμίδα στον πολιτειακό της ρόλο.

8)Αποφασιστική περικοπή των δημόσιων χρηματοδοτήσεων στα κόμματα, στα όρια των στοιχειωδών λειτουργικών (κι όχι αναπαραγωγικών) αναγκών, ανάλογες περικοπές στην υποστήριξη των βουλευτών, καθώς και ρυθμίσεις δήμευσης-διανομής ραδιοτηλεοπτικού χρόνου, στο πλαίσιο και του γενικότερου κοινωνικού ελέγχου επι της μιντιοκρατίας, αναγκαίου όσο και η ελευθερία του Λόγου.

9)Θέσπιση Εκλογικού Συστήματος, ειδικότερα ικανού να :

α) Αποτρέπει τις μειοψηφικές διακυβερνήσεις.

β) Επιτρέπει την έκφραση μειοψηφικών πολιτικών δυνάμεων.

γ) Αποτρέπει την ανάληψη δυσανάλογα ρυθμιστικών ρόλων σε οριακές πολιτικές δυνάμεις.

δ) Ωθεί τον «πελατειακό-κριτικό» λόγο μεγάλης και μικρής αντιπολίτευσης να μετεξελιχθεί σε Κριτικό-Διέξοδο Κεντρικό Λόγο.

ε) Ενισχύει την ποιοτική τοπική εκπροσώπηση σε βάρος του στείρου κομματισμού.

στ) Ενθαρρύνει τις κομματικές συγκλίσεις σε βάρος του μικροκομματισμού, αλλ’ όχι σε βάρος των ζωντανών κοινωνικοπολιτικών ρευμάτων.

ζ) Εμποδίζει τις κομματικές ηγεσίες ή άλλα κέντρα να διαμορφώνουν την «ημέτερη» πολιτική τάξη.

η) Ωθεί το κομματικό τοπίο σε αναδιαμόρφωση, όταν εξαντλεί τα οριά του, υπό την πίεση της ενεργής Λευκής ψήφου.

θ) Δίνει συμμετοχικές, ανατρεπτικές και διαμορφωτικές διεξόδους στην κοινωνική θέληση, έγκριση ή αποδοκιμασία.

ι) Εισάγει διαδικασίες κλήρωσης στην προοπτική περαιτέρω κληρωτής εκπροσώπησης.

10)Εκλογικό Σύστημα στις παραπάνω προδιαγραφές μπορεί να στηρίζεται στα ακόλουθα :

α) Βουλή 200 εδρών εξ ων 120 έδρες περιφερειών και 80 επικρατείας (επί λίστας κομματικά-δημοκρατικά συντεταγμένης).

β) Εκλογικές περιφέρειες ~ 60 (κ.μ.ο. διεδρικές, με ορισμένες μονοεδρικές ή τριεδρικές). Εκλογή πλειοψηφική με μονοσταυρία επί ενιαίου ψηφοδελτίου όπου ο σταυρός μετράει και για το αντίστοιχο κόμμα του υποψηφίου.

γ) Κατανομή των 80 Επικρατείας κατ’ αναλογία του συνόλου των κομματικών ψήφων, υπό τούς ειδικότερους όρους γ1) κάλυψης ενός εθνικού ορίου > 3% ψήφων γ2) πριμοδότησης του 1ου κόμματος ως τη συνέχεια γ3) στρογγύλευσης κατά την αξία του δεκαδικού μέρους του ποσοστού.

δ) Το πριμ δίνεται στο 1ο κόμμα εφ’ όσον το εθνικό του ποσοστό ευρίσκεται μεταξύ 40 και 60%, είναι δε μεταβλητό σε ύψος, κινούμενο από 0 έως 10% των εδρών, κατά max. Ειδικότερα ο αριθμός των εκ πριμοδότησης εδρών, προσδιορίζεται απ’ τον τύπο Ε = 10% * 200 * (60-Π)*(Π-40) / 100 = (60-Π)*(Π-40) / 5, όπου Π είναι το κομματικό ποσοστό ψήφων. [ Μια ενδεικτική αντιστοιχία ποσοστού κι εδρών Πριμ είναι η ακόλουθη : 60%(0), 55%(15), 50%(20), 47%(18), 45%(15), 43%(10), 41%(4), 40%(0) ]. Οι έδρες του Πριμ, αφαιρούνται απ’ τα υπόλοιπα κόμματα της βουλής, κατ’ αναλογίαν του δικού τους ποσοστού.

ε) Τα κομματικά ποσοστά ψήφων προσδιορίζονται συνυπολογιζόμενου του χωριστού ποσοστού του Λευκού. Το ποσοστό του Λευκού, ομού με το ποσοστό των κομμάτων που δεν φτάνουν το όριο του 3%, αποτελούν αθροιστικά το ποσοστό που αναλογικά θα καλυφθεί από κληρωτούς βουλευτές.

στ) Οι κληρωτοί βουλευτές, μονοετούς ή διετούς θητείας, κληρώνονται από Σώμα κληρωτών 100-200 πολιτών, το οποίο προκύπτει επίσης από κληρώσεις κατά περιφέρεια, κι αφού μεσολαβήσουν ειδικές περιφερειακές καθώς κι ειδική εθνική διαδικασία διαλογής επί ενός πρώτου κληρωτού Σώματος. Οι διαδικασίες αυτές (που δεν περιγράφονται εδώ αναλυτικά, αλλά που πάντως μπορούν να διαθέτουν υψηλή αξιοπιστία καθώς και ρήτρες αυξημένων πλειοψηφιών) σκοπό έχουν να αποκλείσουν απ’ το τελικό σώμα των κληρωτών, τις οριακές περιπτώσεις πολιτών πού κατά τον κοινό λόγο και βούληση, δεν διαθέτουν όρους συμμετοχής στην εθνική αντιπροσωπεία.

ζ) Για μια εικόνα απόδοσης του περιγραφόμενου συστήματος, δίνονται στη συνέχεια 4 σενάρια αποτελεσμάτων. Στα σενάρια αυτά αλλάζουν τα ποσοστά των 2 πρώτων κομμάτων, 4 ακόμα κόμματα κινούνται σε ποσοστά 7 – 3 % το καθένα, ενώ το ποσοστό των κληρωτών (λευκό + κομμάτων κάτω του 3%) στα 3 πρώτα σενάρια είναι 5% ενώ στο τέταρτο φτάνει το 25%.

Έχουμε έτσι, για ποσοστό του πρώτου κόμματος άνω του 45% μια άνετη κι αυτοδύναμη πλειοψηφία της τάξης του 55% των εδρών, κι άνω. Για ποσοστό 43% του πρώτου κόμματος η αυτοδυναμία γίνεται οριακή, και πάλι υπό τον όρο απόστασής του απ’ το επόμενο. Για ποσοστά των 2 πρώτων κομμάτων περί το 40% και 37%, μόνον η συνεργασία μεταξύ τους ή με τρίτα κόμματα εξασφαλίζει επαρκή πλειοψηφία εδρών. Για ποσοστά των 2 πρώτων κομμάτων περί το 35% και 25% υπάρχει μόνον η δυνατότητα μεταξύ τους συνεργασίας ή πλατειάς συνεργασίας του πρώτου με άλλα κόμματα. Σε όλες τις περιπτώσεις, καθένα απ’ τα μικρά κόμματα εξασφαλίζει 1 έως 5 έδρες, ενώ οι κληρωτές έδρες είναι 4, εκτός του τελευταίου σεναρίου που οι κληρωτές έδρες φτάνουν τις 20. Σημειώνεται, τέλος, ότι η γεωγραφική κατανομή των εδρών στο περιγραφόμενο σύστημα, ανταποκρίνεται στο γεωγραφικό και πληθυσμιακό κριτήριο σε αναλογία ~ 50 / 50.

Δημήτρης Τζουβάνος